کتاب «مهارت‌های فرزندپروری»، تالیف و تدوین فاطمه زارع، طاهره صادقیه، اعظم عربی؛ ناشر: نگین تفت
کتاب مفید و کاربردی در حوزه فرزندپروری است که به زبان بسیار ساده و روان نوشته شده است. مطالعه این کتاب به همه پدرها و مادرها توصیه می‌شود.
فایل pdf این کتاب را از لینک زیر دریافت کنید.
در خودآگاهی به شناخت ویژگی‌ها، صفات، رفتارها، عقاید، باورها، علایق، ترس‌ها، توانایی‌ها و استعدادهای خود می‌پردازیم.
فرد خودآگاه خود را توانا، با کفایت، دوست‌داشتنی، منحصر به فرد و با ارزش می‌داند.
هدف نهایی این مهارت پذیرش خود و مسئولیت در قبال جامعه است.
به همین منظور این مهارت در ۵ سطح آموزش داده می‌شود.
۱- شناخت ویژگی‌ها و صفات خود
۲- شناخت توانایی‌ها، استعدادها، و پیشرفت‌هایمان
۳- تصویر واقع‌بینانه از خود
۴- شناخت افکار، ارزش‌ها و باورهایمان
۵- شناخت احساس رضایت و نارضایتی از خود و زندگی‌مان.
مادر کامل یا مادر بی عیب و نقص همیشه و در هر لحظه از کودکش مراقبت می کند، یک لحظه او را تنها نمی گذارد و به هیچ چیز دیگری حتی خودش توجه نمی کند و در واقع زندگی خود را وقف کودکش کرده است.
افتخار این مادر این است که فرزندم بدون اینکه نیاز خود را به زبان بیاورد، من آنرا برآورده می کنم و نمی گذارم آب در دل کودکم تکان بخورد. اما این مادر مضطرب، وحشت زده و نگران چه پیامی به فرزند خود می دهد؟
پیام او این است که «دنیا محل بسیار خطرناکی است و هر لحظه باید منتظر فاجعه ای باشی. تو بدون من نمی توانی زندگی کنی و توان دفاع از خودت را نداری» این مادر حتی به او اجازه نمی دهد به نیازهایش فکر کند و آنها را به زبان بیاورد. این فرزند در آینده نه چندان دور، آمادگی و توان برخورد با مشکلات را ندارد و به شدت وابسته به والدین است.
اما «مادر کافی» مادری است که با دانش و محبت، عاشق فرزند خود است، او را تشویق می کند، به موقع به او بی اعتنایی می کند و گریه ها و درخواست های او را نادیده می گیرد و گاه به درستی و به روش علمی او را تنبیه می کند، به خود و همسرش احترام می گذارد و برای تفریح و شادی خود و خانواده وقت صرف می کند و زمان کافی هم برای فرزندش می گذارد، نه تمام وقت و زندگی خود را.
این مادر، یک مادر با اعتماد به نفس، آگاه، دلسوز و به اندازی کافی خوب است که به فرزندش می آموزد که چگونه مشکلات اطراف را بشناسد و از خود در برابر آنها دفاع کند و در مواقع ضعف، از والدین کمک بگیرد. در چنین خانواده ای پدر و مادر با لذت و آرامش، رشد و شکوفایی فرزند خود را تماشا می کنند نه با استرس و نگرانی در تمام لحظات.
جدول زیر مشخصات مادر کامل و کافی را نشان می دهد:
|
مادر کافی |
مادر کامل |
|
|
۱ |
مهر می ورزد و دلبستگی ایجاد می کند. |
دلسوزی می کند و وابستگی ایجاد می کند. |
|
۲ |
عشق بی قید و شرط می دهد. |
عشق با قید و شرط می دهد. |
|
۳ |
عشق و محبت و احترام به کودک می دهد. |
عشق و محبت می دهد. |
|
۴ |
محیط را کنترل می کند. |
کودک را کنترل می کند. |
|
۵ |
اقتدار دارد. |
خشونت دارد. |
|
۶ |
نقش مادری دارد. |
پلیس و قاضی و معلم و آشپز و خدمتکار است. |
|
۷ |
با کودک بازی نفر اولی دارد. |
در بازی آموزش می دهد نصحیت و امر و نهی می کند. |
|
۸ |
کودک در خانه نفر اول نیست. |
کودک در خانه نفر اول است. |
|
۹ |
به کیفیت رابطه اهمیت می دهد. |
به کمیت رابطه اهمیت می دهد. |
|
۱۰ |
پاداش می دهد. |
رشوه می دهد. |
|
۱۱ |
به حرف های کودک گوش می دهد. |
حرف های کودک را می شنود. |
|
۱۲ |
احساسات کودک را درک می کند. |
احساسات کودک را سرکوب می کند. |
|
۱۳ |
صبور است. |
عجله دارد. |
|
۱۴ |
آرزوی موفقیت در کودک به وجود می آورد. |
ترس از شکست در کودک به وجود می آورد. |
|
۱۵ |
به دنبال اجرای قوانین خیلی مهم است |
به دنبال اجرای قوانین کمتر مهم است. |
|
۱۶ |
انتظاراتش متناسب با توانایی کودک است |
انتظاراتش بیشتر از توانایی کودک است. |
|
۱۷ |
تمرکز بر نقاط قوت خود و کودک |
تمرکز بر نقاط ضعف خود و کودک. |
|
۱۸ |
تسهیل گر |
مداخله گر. |
|
۱۹ |
احساس ارزشمندی به کودک می دهد. |
احساس گناه و بی ارزشی و حقارت به کودک میدهد. |
|
۲۰ |
تشویق گر و ترغیب کننده |
انتقادگر. |
|
۲۱ |
کودک را با خودش مقایسه می کند. |
کودک را با دیگران مقایسه می کند. |
|
۲۲ |
در پی کشف استعدادهای کودک |
در پی برآورده کردن آرزوهای ناکام خود از طریق کودک |
|
۲۳ |
نگران خلاقیت ، اعتمادبه نفس ، عزت نفس و مسئولیت پذیری کودک |
نگران تغدیه ، پوشاک و… کودک |
|
۲۴ |
هویت مستقل دارد. |
هویت خود را در کودک جست و جو می کند. |
|
۲۵ |
نسبت به آینده ی خود و کودک امیدوار است. |
نسبت به آینده خود و کودک ناامید است. |
|
۲۶ |
نقش های مختلفی علاوه بر مادری دارد. |
تنها نقشش نگهداری کودک است. |
|
۲۷ |
ارتباط عاطفی خود را با همسر حفظ می کند. |
ارتباط عاطفی با همسر ندارد. |
|
۲۸ |
به خود اهمیت می دهد. |
خود را وقف کودک می کند. |
|
۲۹ |
آموزش لازم برای تربیت کودک را دیده. |
برای تربیت کودک از آزمون و خطا استفاده می کند. |
|
۳۰ |
باغبان است. |
– محرومیت زمانمند به عنوان یک روش تربیتی عبارت است از ایجاد یک وقفه مختصر در فعالیت‌های کودک.
– محرومیت زمانمند یعنی گذاشتن کودک در یک مکان کسل کننده و ملال آور بلافاصله پس از اینکه رفتار بدی را از خود نشان می دهد.
– محرومیت زمانمند به معنای محروم کردن کودک از پاداش ها، تقویت ها، توجه و فعالیت‌های جالب برای او است.
مزایای استفاده از روش محرومیت زمان مند:
۱- محرومیت زمان مند بسیاری از انواع رفتارهای بد را سریعا تضعیف می کند.
۲- یادگیری استفاده از این روش برای والدین آسان است.
۳- والدین یک الگوی منطقی و غیر پرخاشگر برای کودکشان هستند.
۴- رابطه والد – فرزندی با استفاده از این روش با سرعت به حالت عادی بر می گردد.
محرومیت زمان مند به عنوان یک روش تربیتی، دو هدف را دنبال می کند:
الف) توقف سریع رفتار مشکل ساز(هدف فوری)
ب) کمک به کودک برای دستیابی به خود-انضباطی(هدف بلند مدت)
مراحل اساسی برای شروع استفاده از محرومیت زمان مند:
۱- یک رفتار هدف را انتخاب کرده و محرومیت زمان مند را در مورد آن اعمال کنید.
۲- تعداد دفعات وقوع رفتار هدف را حساب کنید(غیرضروری).
۳- یک مکام کسل کننده را برای فرستادن کودک به آنجا انتخاب کنید.
۴- محرومیت زمان مند را برای کودک خود توضیح دهید.
۵- صبورانه منتظر وقوع رفتار هدف بمانید.
رفتار روی می دهد
۶- کودک خود را به مکان تعیین شده بفرستید.
۷- زمان سنج قابل حمل را بردارید، به ازای هر سال سن کودک یک دقیقه زمان در نظر بگیرید و زمان سنج را تنظیم کنید تا در پایان زمان مورد نظر زنگ بزند، سپس زمان سنج را در مکانی قرار دهید که کودک صدای زنگ آنرا بشنود.
۸- منتظر زمان سنج بمانید. زمانی که کودک در انتظار زنگ زمان سنج است، به طور کامل توجه خود را از او برگیرید.
۹- پس از پایان زمان محرومیت از کودک خود بپرسید که به چه دلیل به محرومیت زمان مند فرستاده شد(۵ ساله به بالا).
نکات مهم در باره مکان محرومیت زمان مند:
– مکان محرومیت باید کسل کننده، ایمن و به آسانی قابل دسترس باشد.
– برای کودکان ۲ تا ۴ ساله از یک صندلی بزرگ پشتی دار به عنوان مکان محرومیت استفاده کنید.
– برای کودکان ۵ تا ۱۲ ساله از یک اتاق مجزا استفاده کنید.
– هیچگاه از اتاق خواب برای مکان محرومیت زمان مند استفاده نکنید، زیرا در این صورت تاثیری نخواهد داشت.
– در اعمال محرومیت زمان مند همزمان برای دو کودک، از دو مکان مجزا استفاده کنید.
نکات مهم:
– محرومیت زمان مند را برای کودک خود توصیف کنید.
– به کودک خود بگویید او را دوست دارید و می خواهید او را در مورد یک مشکل رفتاری خاص کمک نمایید.
– در صورت مواجه شدن با آزردگی یا بی تفاوتی کودکتان در حین توضیح محرومیت زمان مند متعجب نشوید.
– در صورتی که کودک در سن ۲ تا ۴ است، شیوه اجرای محرومیت زمان مند را چند بار به او نشان دهید.
– کودکان بین ۲ تا ۸ ساله باید پس از پایان زمان محرومیت زمان مند بتوانند علت تنبیه شدن را به شما بگویند.
– از سرزنش کردن کودک خود پس از اتمام محرومیت زمان مند بپرهیزید.
* مهم
چه نوع رفتاری مستحق محرومیت زمان مند است؟
– رفتارهای تکانشی
– رفتارهای پرخاشگرانه
– رفتارهای هیجانی
– رفتارهای خصمانه