هدف آزمایش

اندازه‌گیری ابعاد یاخته‌ها ، اجزا و ضمایم مختلف یاخته‌ای و اندامکهای کوچک با استفاده از میکروسکوپ نوری یکی از راههای مهم تشخیص گونه‌های مختلف موجودات زنده و برخی از اندامکهای یاخته‌ای است. رایج‌ترین روش اندازه‌گیری ابعاد در میکروسکوپ نوری استفاده از عدسی چشمی خاصی است که میکرومتر چشمی نام دارد در روی این عدسی خطی وجود دارد که به تعدادی درجات مساوی (معمولا به ۱۰۰ قسمت مساوی) تقسیم شده است.

فعالیت ۱: مقایسه طول یاخته‌های رنگ شده و رنگ نشده

• تکه نازک و کوچکی از بشره پیاز یا برگ تره را با یک قطره آب در زیر میکروسکوپ قرار دهید و در بزرگنمایی ۴ و ۱۰ ، طول تعدادی از یاخته‌های زنده را که بطور تصادفی انتخاب می‌کنید، اندازه بگیرید.
• با رسم نمودار ، حداقل تعداد نمونه‌های مناسب را بدست آورید و بدین ترتیب متوسط اندازه یاخته‌های زنده بشره را مشخص کنید. در مورد یاخته‌های کروی مثل گویچه‌های خون ، به جای طول می‌توان قطر و اندازه گرفت.
• اکنون قطعه نازک دیگری از همان بشره را در یک قطره محلول رنگی لوگل قرار دهید و پس از چند دقیقه در زیر میکروسکوپ مشاهده کنید. این طول را با طول یاخته زنده در بزرگنمایی ۴ و ۱۰ مقایسه کنید.

پرسش

• آیا میانگین طول یاخته‌های رنگ شده (مرده) نسبت به طول یاخته‌های زنده تغییری پیدا کرده است، چگونه؟

فعالیت ۲: اندازه‌گیری و مقایسه قطر هسته در یاخته زنده و یاخته بی‌جان

• با استفاده از بشره رنگ شده آزمایشی قبلی ، در بزرگنمایی ۴۰ ، قطر تعدادی هسته را که بطور تصادفی انتخاب می‌کنید، مشخص سازید و با رسم نمودار ، حداقل تعداد نمونه‌های مناسب برای گرفتن میانگین قطر هسته را بدست آورید. با استفاده از این عدد میانگین ، قطر هسته یاخته رنگ شده را محاسبه کنید.
• با استفاده از عددی که برای حداقل تعداد نمونه‌های مناسب برای هسته بدست آورده‌اید، میانگین قطر هسته یاخته‌های زنده بشره را در بزرگنمایی ۴۰ مشخص کنید.
• به همین ترتیب قطر هسته یاخته‌های بی‌جان را نیز محاسبه کنید و با اندازه هسته یاخته‌های زنده مقایسه کنید.

پرسش

آیا قطر هسته یاخته‌های رنگ شده با قطر هسته یاخته‌های رنگ نشده تفاوت دارد؟

فعالیت ۳: اندازه‌گیری طول بلورهای کانی در یاخته

• برای دقت اندازه‌گیری در بزرگنمایی‌های مختلف ، برش بسیار نازکی به صورت عرضی از ساقه برگ بیدی تهیه کنید و با استفاده از عدسی ۱۰ ، طول یک بلور سوزن را اندازه بگیرید.
• با استفاده از عدسی ۴۰ ، طول همان بلور را مجددا تعیین کنید.
• مقادیر بدست آمده در دو بزرگنمایی را باهم مقایسه کنید.

پرسشها

• آیا طول بدست آمده برای یک بلور در دو بزرگنمایی ۴ و ۱۰ باهم تفاوت دارند؟
• از این مشاهده و محاسبه چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟